طراي سايت

سنگ ابسيدين

سنگ ابسيدين (Obsidian) يك نوع شيشه آتشفشاني طبيعي و نوعي سنگ آذرين ميباشد كه زماني گدازه بيرون رانده شده از يك آتشفشان به سرعت با كمترين رشد كريستال سرد مي شود، تشكيل مي گردد. در بيشتر موارد سنگ ابسيدين در بخش سطحي خاك جامد مي شود. شيشه هاي آتشفشاني كه در زير آب تشكيل شده اند، نام هاي جايگزيني همانند تاكيليت و هيالوكلاستيت دارند. استفاده از «شيشه آتشفشاني» به جاي «ابسيدين» قطعاً اشتباه نيست، اما بايد برعكس آن نيز مراقب باشيد – شيشه آتشفشاني هميشه ابسيدين نيست.

ابسيدين داراي تاريخي به قدمت بشريت است. كتاب تاريخ طبيعي نويسنده رومي پليني بزرگ شامل چند جمله در مورد يك شيشه آتشفشاني به نام ابسيدين (lapis obsidianus) است كه به علت شباهت آن به سنگي كه توسط Obsidius (يك كاشف رومي) در اتيوپي يافت شد، به اين نام نامگذاري گرديد.

مشخصات سنگ ابسيدين

سنگ ابسيدين داراي همان سختي شيشه، يعني 5 تا 5.5 در مقياس Mohs مي باشد. بافتي صاف و يكنواخت، شكننده با شكستگي صدفي و لبه هايي تيز بوده كه معمولا در رنگ سياه ديده مي شود. فاقد لايه بندي، رخ، فولياسيون، بلورنمايي است. ابسيدين يك سنگ آذرين بوده كه هنگامي مواد مذاب آنقدر سريع سرد مي شوند كه اتم ها قادر به چيدمان خود در يك ساختار بلوري نيستند، تشكيل مي گردد. درنتيجه اين يك ماده آمورف (بي شكل) و فاقد فرم كريستالي است كه بعنوان “مينرالوئيد يا كاني وار ” شناخته مي شود.

از لحاظ تركيب شيمايي، ابسيدين اغلب از SiO2 (دي اكسيد سيليكون)، اغلب هفتاد درصد وزني يا بيشتر تشكيل گرديده است. اكثر ابسيدين ها تركيبي شبيه به ريوليت و گرانيت دارند. گرانيت ها و ريوليت ها مي توانند از همان ماگماي ابسيدين تشكيل شوند و اغلب از نظر جغرافيايي با ابسيدين مرتبط هستند. به ندرت شيشه هاي آتشفشاني با تركيبي شبيه بازالت و گابرو يافت مي شود. اين سنگ هاي شيشه اي «تاكيليت tachylyte» نام دارند.

ابسيدين چگونه تشكيل مي شود؟

ابسيدين نوعي سنگ آذرين برون راندي است كه به صورت شيشه اي طبيعي ظاهر مي شود. ابسيدين از آتشفشان ها توليد مي شود. جايي كه گدازه فلسيك چسبناك غني از عناصر سبك همانند سيليكات (SiO2)، اكسيژن، آلومينيوم، سديم و پتاسيم و البته ميزان آب كم، بدون زمان كافي براي رشد كريستال سرد و منجمد مي شود. جريان مواد به علت وجود سيليكاي غني داراي ويسكوزيته اي بالا مي باشد.

ويسكوزيته بالا از انتشار اتم ها از راه گدازه جلوگيري مي نمايد كه اولين مرحله (هسته شدن) در تشكيل بلورهاي هاي معدني را مهار مي كند. اگر جسم ماگمايي بسيار ضخيم يا چسبناك باشد، تشكيل بلورها بسيار سخت است زيرا اگر حدوداً هيچ چيز قادر به حركت در داخل ماگما نبوده، مواد جديدي وارد نمي‌ شوند. در آخر زمان كم به همراه اتلاف سريع گرما از تشكيل بلور جلوگيري مي كند و قابليت هاي صاف و زيباي را ايجاد مي نمايد كه در ابسيدين ديده مي شود. به همين دليل ابسيدين را نمي‌ توان تحت هيچ سيستم بلوري طبقه‌ بندي نمود. اين سنگ شيشه‌اي ناپايدار مي باشد. و با گذشت زمان به كريستال‌ هاي ريزدانه و معدني تبديل مي‌شود. بلورهاي بزرگ به زمان زيادي براي رشد نياز دارند.

آيا سنگ هاي آذرين شيشه اي ديگري وجود دارد؟

پوكه (سنگ پا)، اسكوريا و تاكيليت ديگر شيشه هاي آتشفشاني هستند كه در اثر سرد شدن سريع به وجود مي آيند. پوكه و اسكوريا با داشتن حفرات/منافذ فراوان با ابسيدين متفاوت هستند – حفره‌ هايي در سنگ كه هنگام گير افتادن حباب‌ هاي گاز در مذاب منجمد شده ايجاد مي‌ شوند. تاكيليت در تركيب متفاوت است – تركيبي شبيه بازالت و گابرو دارد.

در چه مكان هايي ميتوانيم ابسيدين پيدا كنيم؟

سنگ ابسيدين در بسياري از نقاط جهان يافت مي شود. محدود به مناطقي است. كه از نظر زمين شناسي اخير فعاليت آتشفشاني دارند. ابسيدين با قدمت بيش از چند ميليون سال نادر است به اين دليل كه سنگ شيشه اي به سرعت در اثر هوازدگي، گرما يا ساير فرآيندها از بين مي رود يا تغيير مي يابد. ذخاير قابل توجهي از ابسيدين در آرژانتين، كانادا، شيلي، اكوادور، يونان، گواتمالا، مجارستان، ايسلند، اندونزي، ايتاليا، ژاپن، كنيا، مكزيك، نيوزيلند، پرو، روسيه، ايالات متحده آمريكا و بسياري از نقاط ديگر يافت مي شود.

در ايالات متحده در شرق رودخانه مي سي سي پي يافت نمي شود، زيرا هيچ فعاليت آتشفشاني اخير از نظر زمين شناسي در آنجا وجود ندارد. در غرب ايالات متحده در بسياري از مكان‌ها در آريزونا، كاليفرنيا، آيداهو، نوادا، نيومكزيكو، اورگان، واشنگتن و وايومينگ يافت مي‌شود. بيشتر ابسيدين مورد استفاده در تجارت جواهرات در ايالات متحده توليد مي شود.

ابسيدين در چه رنگهايي يافت مي شود؟

سياه رايج ترين رنگ ابسيدين است. با اين حال، مي تواند سياه مايل به قهوه اي، خرمايي يا سبز نيز باشد. به ندرت ابسيدين مي تواند آبي، قرمز، نارنجي يا زرد باشد. تعداد بسيار كمي از نمونه هاي ابسيدين تقريباً بي رنگ هستند. تصور مي شود كه رنگ ها عمدتاً توسط عناصر كم‌مقدار يا اينكلوژن ها ايجاد مي شوند.

ابسيدين خالص معمولاً از نظر ظاهري تيره است، اگرچه رنگ آن بسته به ناخالصي هاي غير شفاف موجود متفاوت است. ابسيدين قرمز يا قهوه‌اي معمولاً از كريستال‌هاي ريز يا تركيبات هماتيت يا ليمونيت (اكسيد آهن) حاصل مي‌شود. كريستال‌هاي ميكروسكوپي فراوان كاني‌هايي مانند مگنتيت، هورنبلند، پيروكسن، پلاژيوكلاز و بيوتيت، تركيب شده با قطعات ريز سنگ، احتمالاً گونه‌هاي جت سياه ابسيدين را توليد مي‌ نمايند.

انواع ابسيدين كدامند؟

وجود اينكلوژنها و رگه ها موجب انواع گوناگوني از ابسيدين با ظاهري متفاوت مي شود. تغييرات در تركيب ماگما و محتواي آب اغلب در طول فوران و استقرار زيرسطحي جريان هاي ابسيدين رخ مي دهد. ويسكوزيته بالاي ابسيدين مذاب، از اختلاط موثر اين ماگماها جلوگيري مي كند و در نتيجه ابسيدين با لايه ها يا رنگ هاي مختلف “رگه اي” مي شود. هر يك از اين رگه ها يا خطوط ممكن است نشان دهنده يك پالس مشخص از فوران ابسيدين باشد.

اگر دو حباب آبنبات تافي سبز و قرمز را در نظر بگيريد كه با هم مخلوط شده اند، مي توانيد فرآيندي را كه منجر به ايجاد ابسيدين رگه اي مي شود، تجسم كنيد. با مخلوط شدن حباب ها، رگه هاي رنگي مشخصي از تافي قرمز و سبز ايجاد مي شود. در مورد ابسيدين، جريان آهسته ماگماي سفت و چسبناك دور از دريچه منبع، اختلاط مورد نياز براي ايجاد انواع رگه‌دار (از نظر رنگ) ابسيدين را فراهم مي‌ سازد.

ابسيدين سياه (Black Obsidian)

ابسيدين سياه به راحتي در دسترس است و ذخاير عظيمي از آن در بخش هاي غربي ايالات متحده پراكنده شده است. استفاده از آن در جواهرات كمي محدود است، مگراينكه كيفيت بالايي داشته باشد.

جهت مطالعه ادامه مطلب كليك كنيد